Ο κ. Σπύρος Παυλάκης που φιλοξενούμε σήμερα είναι Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής και Μονωδίας του Εθνικού Ωδείου Αθηνών και του Ωδείου Μουσικοί Ορίζοντες. Είναι Διευθυντής και Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής στην Σχολή του Ι.Ν. Ζωοδόχου Πηγής Αθηνών, Μαέστρος στην Χορωδία Βυζαντινοί Υμνωδοί, Συνθέτης και Συγγραφέας. Από το 1984 μέχρι το 1990 συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο κυρίως σε παραστάσεις αρχαίου δράματος στην Επίδαυρο ενώ το 1992 συμπρωταγωνίστησε με την κα Άννα Βίσση στην ροκ όπερα “Δαίμονες” στον ρόλο του Ιεροεξεταστή ενώ πολύ γόνιμη ήταν η συνεργασία του με την μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιό κα Ειρήνη Παπά παρουσιάζοντας στην Ιταλία το έργο “Θεοδώρα”. Στην πλούσια διαδρομή του έχει τιμηθεί από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, τους Αρχιεπισκόπους Αθηνών Σεραφείμ και Χριστόδουλο, τον Αρχιεπίσκοπο Βραζιλίας κ.κ. Αθανάσιο, την Ακαδημία Τεχνών και Ιστορίας της Βραζιλίας και πολλές ακόμη διακρίσεις μαζί με πλήθος ρεσιτάλ σε όλο τον κόσμο.

Συνέντευξη στον συνεργάτη μας Χάρη Μαντέλλο

Ερ: Κύριε Παυλάκη να σας ευχαριστήσω που δεχθήκατε να κάνουμε αυτή την συνέντευξη και να ξεκινήσω ρωτώντας τι σας οδήγησε στον χώρο της βυζαντινής μουσικής και ποιοι ήταν οι δάσκαλοι που είχατε ως παραδείγματα.

Απ: Εγώ σας ευχαριστώ για την ευκαιρία της επικοινωνίας. Όσον αφορά στην ερώτησή σας: Από μικρή ηλικία βρισκόμουν στο χώρο της Εκκλησίας και πάντα μου άρεσαν οι μελωδίες και οι Ύμνοι της Εκκλησιαστικής μουσικής και ήταν μοιραίο να με προσελκύσουν και να εντρυφήσω στη μουσική αυτή. Οι Δάσκαλοι που με επηρέασαν ήταν βεβαίως ο Δάσκαλός μου αείμνηστος Χρήστος Χατζηνικολάου, Καθηγητής του Εθνικού Ωδείου Αθηνών, ο Πρωτοψάλτης του Μητροπολιτικού Ναού των Αθηνών Σπυρίδων Περιστέρης, αφού αυτόν είχαμε τη δυνατότητα να ακούμε από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, και αργότερα οι Αγιορείτες Ψάλτες, Δανιλαίοι,  Θωμάδες, ο Φιρφιρής βεβαίως, και  άλλοι Αγιορείτες τους οποίους είχα τη δυνατότητα να ακούσω και εν τέλει αυτοί νομίζω πως κράτησαν την Παράδοση της Βυζαντινής Μουσικής, αφού δεν επηρεάζονταν από εξωγενείς παράγοντες.

 Ερ: Ποια θεωρείτε ότι είναι τα κύρια χαρακτηριστικά ενός σωστού ψάλτη; Πόσο εύκολος ή δύσκολος είναι ο συνδυασμός της σωστής φωνητικής απόδοσης με την πλήρη ψυχική/πνευματική συμμετοχή στο πνεύμα του εκάστοτε ύμνου που αποδίδει;

Απ: Πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο Ψάλτης είναι  Καλλιτέχνης, και μάλιστα με όλη τη σημασία της λέξης, γιατί καλείται να υπηρετήσει τη θεία αυτή τέχνη με όλο το είναι του. Πρέπει να συμμετέχει με όλη του την ψυχή κατά την απόδοση των ύμνων στις διάφορες ακολουθίες, χωρίς θεατρινισμούς και υπερβολές αλλά με πνεύμα ησυχαστικό και προσευχητικό. Δεν χωράνε «φιγούρες»  και φωνητικές επιδείξεις στην απόδοση των ύμνων, αλλά απαιτείται βαθειά γνώση του ποιητικού κειμένου και πολύ καλή ερμηνεία του. Αυτό πρέπει να είναι η επιδίωξη κάθε ψάλτη, και έτσι ανταποκρίνεται στην αποστολή του που είναι η συν- προσευχή  του Εκκλησιάσματος.

Ερ: Ποιά η σχέση της βυζαντινής μουσικής με το δημοτικό τραγούδι δεδομένου ότι έχουν υπάρξει πολλοί δημοτικοί τραγουδιστές που έχουν ικανότατα σταθεί και στο βυζαντινό αναλόγιο;

Απ: Ασφαλώς υπάρχει μεγάλη συνάφεια της Βυζαντινής – Εκκλησιαστικής Μουσικής με την Παραδοσιακή μουσική αφού σχεδόν  τις ίδιες κλίμακες χρησιμοποιούν.  Θα συμφωνήσω μαζί σας πως υπάρχουν τραγουδιστές που ψάλλουν, αλλά   πρέπει καθένας μας σαφώς να γνωρίζει το ήθος και το ύφος της κάθε μουσικής και να την υπηρετεί με συνέπεια σεβόμενος το χώρο που βρίσκεται και το σκοπό τον οποίο επιτελεί. Είναι απαράδεκτο πολλοί Ψάλτες να «τραγουδάνε» όταν ψάλλουν.

 Ερ: Παρακαλώ μιλήστε μας για δύο από τις σπουδαίες συνεργασίες σας στην μακρόχρονη πορεία σας με την κα Ειρήνη Παπά στο έργο «Θεοδώρα» και με την κα Άννα Βίσση στην ροκ όπερα «Δαίμονες». Συναντήσατε μήπως αντιδράσεις που θεωρούσαν ότι έτσι εκκοσμικεύεται η βυζαντινή μουσική;

Απ: Οι δύο αυτές συνεργασίες που αναφέρατε είναι απόρροια των Θεατρικών μου σπουδών η πρώτη- άλλωστε είχα και μια μακροχρόνια συνεργασία και με το Εθνικό Θέατρο- και με τη σπουδή της Μονωδίας η δεύτερη. Αντιλαμβάνεστε ότι είναι διαφορετικά πράγματα που δεν συγχέονται μεταξύ τους. Σε διαφορετικό κόσμο απευθύνομαι ως Ηθοποιός ή Τραγουδιστής – και διαφορετικό σκοπό επιτελώ- και σε διαφορετικό κόσμο όταν ψάλλω στην Εκκλησία. Πάντως κάθε φορά προσπαθώ να υπηρετώ την τέχνη μου σεβόμενος το χώρο που βρίσκομαι  και σε καμιά περίπτωση δεν υπήρξαν αντιδράσεις.

Ερ: Με ποιους τρόπους θεωρείτε ότι µπορούν η εκκλησία, η πολιτεία και ειδικότερα ο ιεροψαλτικός κόσµος να συµβάλλουν στην ανάδειξη και εξάπλωση της εκκλησιαστικής µας µουσικής;

Απ: Δυστυχώς – και το λέω μετά λόγου γνώσεως – κάθε φορά που βρίσκομαι στο εξωτερικό για συναυλίες, ξαναδιαπιστώνω τη σπουδαία αξία της Βυζαντινής Μουσικής από τις αντιδράσεις του κόσμου. Δυστυχώς εδώ στην Ελλάδα δεν υπάρχει καμία βοήθεια από την επίσημη πολιτεία και, ακόμη χειρότερα, μάλλον δυσκολίες συναντούμε κυρίως μετά την κατάργηση ή ελάχιστη διδασκαλία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας, και έτσι μόνοι μας οι Δάσκαλοι προσπαθούμε να διαδώσουμε και διασώσουμε τη ζώσα σπουδαία αυτή μουσική μας Παράδοση. Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι έχουν δημιουργηθεί πολλές Σχολές κυρίως από την Αρχιεπισκοπή Αθηνών και τις διάφορες Μητροπόλεις που δίνουν την ευκαιρία στα νέα παιδιά να σπουδάσουν τη Βυζαντινή Μουσική.

 Ερ: Έχετε συμπράξει και με Τούρκους καλλιτέχνες. Χωρίς να θεωρηθεί ότι πολιτικοποιούμε την συνέντευξη θα ήθελα να ρωτήσω αν τελικά οι δύο αυτοί λαοί τελικά δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα και μπορούν να συνυπάρξουν δημιουργικά μέσω των τεχνών παρά τις κατά καιρούς προκλητικές ενέργειες των τουρκικών κυβερνήσεων.

Απ: Αυτό που διαπίστωσα από τις συνεργασίες μου με Τούρκους αλλά και άλλους Αραβόφωνους λαούς, είναι ο σεβασμός που έχουν για τους Έλληνες και τη συγκεκριμένη Μουσική. Θυμάμαι ακόμη την τελευταία μου συναυλία στην Αγία Ειρήνη της Πόλης που παίξαμε έργα μόνο Ελλήνων στην Ελληνική και την Τούρκικη γλώσσα, το σεβασμό για τους Έλληνες συνθέτες των περασμένων αιώνων, τους οποίους, ειδικά τον Πέτρο Λαμπαδάριο, θεωρούν Δασκάλους τους. Βέβαια ήταν μια πολύ καλή από κάθε άποψη συνεργασία. Πρέπει να σας πω πως ο λαός της Τουρκίας έχει μεγάλο σεβασμό για τους Έλληνες και τον πολιτισμό μας, και το δείχνουν με κάθε τρόπο. Βέβαια πάντα υπάρχουν και οι εξαιρέσεις των φανατικών.

Ερ: Υπάρχουν νέοι που θέλουν να διδαχθούν την βυζαντινή μουσική και κατά πόσο πιστεύετε ότι στην εποχή μας μπορούν ή θα πρέπει να προσαρμόσουν την καθημερινότητά τους στους εκκλησιαστικούς κανόνες;

Απ: Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός πως πολλοί νέοι έρχονται να σπουδάσουν τη Βυζαντινή Μουσική. Θα τολμούσα να πω πως η Β. Μ. βρίσκεται σε άνθηση. Εμείς ως Δάσκαλοι νομίζω πρέπει, εκμεταλλευόμενοι το γεγονός αυτό, να δώσουμε όλες τις δυνάμεις και να αγκαλιάσουμε αυτά τα παιδιά με αγάπη, ώστε να συμβάλλουμε στην ανάδειξη και  διάδοση της μουσικής μας στις νεώτερες γενιές. Στο τελευταίο σκέλος της ερώτησής σας έχω να πω ότι οι ψάλτες δεν κάνουμε τίποτε διαφορετικό από ότι κάνει ένας πιστός Χριστιανός που τακτικά εκκλησιάζεται. Άλλωστε μην ξεχνάτε ότι τον λαό εκπροσωπούμε κατά τις ιερές ακολουθίες.