Είναι από τους ανθρώπους που σε κάθε του συνέντευξη έχει κάτι διαφορετικό να πει και συνήθως της ίδια βαρύνουσας σημασίας, όσο και το αντικείμενο με το οποίο ασχολούταν για δεκαετίες τώρα. Ο λόγος για τον αρχαιολόγο Λεωνίδα Χατζηαγγελάκη, που αυτές τις ημέρες πραγματοποιεί στην πόλη μας έκθεση αρχαιολογικής φωτογραφίας (δείτε διπλανή στήλη). Από την αρχαιολογική του σκαπάνη έχουν έρθει στο φως αξιόλογα ευρήματα στον Θεσσαλικό χώρο, όπως τα αρχαιολογικά στρώματα της αρχαίας Τρίκκης, η ανεύρεση της νεοαττικής σαρκοφάγου με θέμα την αρπαγή της Κόρης από τον Πλούτωνα και η ημίεργη προτομή από τους αρχαίους Γόμφους.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΚΟΝΤΟ
Η ενασχόλησή μου με τη φωτογραφία άρχισε από τα μαθητικά μου χρόνια αλλά κυρίως από τα φοιτητικά, στη Θεσσαλονίκη, με την αγορά μιας Lubitel με καρέ 6 X 6, όπου άρχισα τη φωτογραφική μου διαδρομή με επισκέψεις στα μνημεία της Θεσσαλονίκης, για τις ανάγκες των εργασιών μας στο Πανεπιστήμιο, για ό,τι εκείνη την εποχή προσέλκυε την προσοχή!
Η φωτογραφική απεικόνιση στην αρχαιολογία, έχοντας ως υπόβαθρο την καλή γνώση του εξοπλισμού και της τεχνικής, ενισχύει την καθαρά επιστημονική και τεχνική καταγραφή της αρχαιότητας, μα και την αισθητική προσέγγιση της αρχαίας τέχνης.
Η φωτογραφία, ως αξιόπιστος μηχανικός τρόπος καταγραφής του ορατού κόσμου, πολύ γρήγορα βρέθηκε στο πλευρό της επιστήμης της αρχαιολογίας και της συντήρησης, εξυπηρετώντας τις ανάγκες καταγραφής στοιχείων, αρχειοθέτησης, περιγραφής αλλά και εικονογράφησης αρχαιολογικών εντύπων και εκδόσεων.
Όχι, δεν μπορώ να πω ότι σκεφτόμουν για την πραγματοποίηση εκθέσεων στα πρώτα χρόνια της υπηρεσιακής δραστηριότητας στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Στην πορεία και με τη συμμετοχή μας σε Συνέδρια και κυρίως για την ανάγκη της προβολής της Προστασίας, της Συντήρησης και της Ανάδειξης των μνημείων με τα οποία ασχολούμαστε, προέκυψε η ιδέα της αξιοποίησης με εικαστικό τρόπο του πλούσιου φωτογραφικού υλικού που από έτη έχει δημιουργηθεί στην κατοχή μου.
Η έκθεση αρχαιολογικής φωτογραφίας απευθύνεται στο ευρύ κοινό, στους μαθητές όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης, δίνοντας σε όλο τον κόσμο τη δυνατότητα μέσα από την επίσκεψη της έκθεσης να γνωρίσουν σημαντικά μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους της Θεσσαλίας, καθώς «ο πολιτισμός είναι η καρδιά της χώρας μας».
Ο κάθε άνθρωπος στην εφήμερη πορεία του βίου του αντιλαμβάνεται, συνειδητοποιεί εκείνα τα πεδία που τον έλκουν, τον συγκινούν, επιδιώκει να κάνει πράξη, να ασκεί δημιουργικά τις δεξιότητες, τις ιδέες, τα πιστεύω του.
Το περιβάλλον, οι δάσκαλοί μας έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην κατανόηση στη μελέτη της ιστορίας, στη στροφή προς την Αρχαιολογία, στην ανάπτυξη της επιστημονικής σκέψης, στην κουλτούρα. Και σήμερα με τον ίδιο ζήλο, με περισσή διάθεση θα συνέχιζα την επαγγελματική δραστηριότητα στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, έναν χώρο αλληλεπιδράσεων και κοινωνικών διεργασιών.
Είναι σπουδαίο να μελετάς στοιχεία του παρελθόντος, να συντηρείς τη μνήμη, να εκθέτεις αντικείμενα για τη γνώση, την παιδεία, την αισθητική, την ψυχαγωγία τη δική σου και των άλλων. Να κάνεις επαγγελματική δράση τις ευχάριστες προτιμήσεις σου. Η φωτογραφική αποτύπωση μνημείων και αρχαιολογικών χώρων έρχεται να ενισχύσει την επιστημονική καταγραφή των αρχαιοτήτων και προσεγγίζει με εικαστική διάθεση τα μνημεία της περιοχής μας.
Δεν είναι μια η στιγμή που σε φέρνει σε κατάσταση συγκινησιακής φόρτισης. Είναι πάρα πολλές, συχνές, περιοδικά επαναλαμβανόμενες και όχι μόνο κατά τη διάρκεια ανασκαφικών εργασιών. Μια αυτοψία, μια επιφανειακή έρευνα σε χώρο όπου διαπιστώνεις την ύπαρξη νέων αρχαιολογικών στοιχείων όπως ενός προϊστορικού οικισμού – π. χ. στον Πλάτανο –, η ανεύρεση λίθινης στήλης ή πήλινης κεραμίδας με επιγραφική μαρτυρία για την ταύτιση αρχαίας πόλης – π. χ. για τις Πειρασιές στο Ερμήτσι -, η ανασκαφή ενός τάφου όπου τα κτερίσματα «μιλούν» για τη θαμμένη «κόρη» – π. χ. στον τύμβο Συκεώνα – είναι πολύ σημαντικά τεκμήρια που σου προκαλούν αυτό το «μαγικό» δέος.
Πάρα πολύ σημαντική ήταν η ανασκαφική δραστηριότητα στο αρχαίο νεκροταφείο της Αργιθέας με το ιδιαίτερα αξιόλογο σύνολο των κτερισμάτων, μέρος των οποίων εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καρδίτσας. Επίσης τα ανασκαφικά στοιχεία της Νεολιθικής εποχής από τον προϊστορικό οικισμό στη θέση Ζευγαρολίβαδο στον Συκέωνα, η ανασκαφή των οικοπέδων στα Τρίκαλα στα αρχαιολογικά στρώματα της αρχαίας Τρίκκης, η ανεύρεση της νεοαττικής σαρκοφάγου με θέμα την αρπαγή της Κόρης από τον Πλούτωνα και η ημίεργη προτομή από τους αρχαίους Γόμφους που αποδεικνύουν την ύπαρξη λιθοξοϊκού εργαστηρίου θεωρώ επιγραμματικά πως είναι σπουδαίες αποδείξεις του πολιτισμικού πλούτου της δυτικής Θεσσαλίας.
Στον θεσσαλικό χώρο υπάρχουν διαχρονικά δείγματα της εποχής τους, από την προϊστορική έως τα νεότερα χρόνια, αποτυπώματα πολιτισμικών διαδρομών που είναι ανεξάντλητα. Η ανασκαφική έρευνα δεν είναι ισοπεδωτική, επιλεκτική είναι, περιορισμένη. Η έρευνα των ευρημάτων, η μελέτη των φιλολογικών πηγών, η δημοσίευση των πορισμάτων έρχεται να αναιρέσει, να επιβεβαιώσει, να τεκμηριώσει
Μετά τα ναρκωτικά και τα όπλα, το τρίτο παγκόσμιο έγκλημα αναδεικνύεται η αρχαιοκαπηλία. Είναι ένα συνεχές πολιτιστικό έγκλημα. Δυστυχώς οι νεοΈλληνες δεν γνωρίζουν καλά τα θέματα αρχαιοκαπηλίας και είναι λογικό να μην τα γνωρίζει γιατί στην επιφάνεια δεν έρχονται παρά μόνο ελάχιστα. Οι περισσότεροι αρχαιοκάπηλοι δεν δρουν μόνοι τους στη χώρα μας. Υπάρχει συνεργασία των αρχαιοκαπήλων με ανθρώπους των τοπικών κοινωνιών, είτε από άγνοια των ίδιων των κατοίκων για το τι συναλλάσσονται και το τι εμπορεύονται, είτε από την κορυφαία άγνοιά τους και οικονομική ανάγκη να εκποιήσουν ό,τι βρήκαν στο χωράφι τους προκειμένου να βγάλουν κάποια χρήματα.
Δουλειά και χρέος των ανθρώπων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, των υπαλλήλων του Υπουργείου Πολιτισμού, του δημοσιογραφικού κόσμου και των εκπομπών, των Αστυνομικών και τελωνειακών αρχών είναι να φωτίζουν την πολιτιστική αξία των αγαθών, ώστε να μην έχει καμία αμφιβολία αυτός που θα συνεργαστεί με αρχαιοκάπηλους ότι δεν κάνει μόνο μια τοπική ζημιά, κάνει μια μεγαλύτερη ζημιά, εθνική, παγκόσμια ζημιά γιατί είναι πολιτισμικά αγαθά αξίας πολύ μεγάλης.
Καλό είναι που γίνονται εκπαιδευτικά προγράμματα ώστε να ενημερώνονται τα παιδιά για τη σημασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, τι σημαίνει αγαπάω την πατρίδα μου, αγαπάω τον πολιτισμό.
Δεν μπορώ να κάνω υποδείξεις σ’ αυτό το πεδίο.
Το λεγόμενο «Ασκληπιείο» της αρχαίας Τρίκκης έχει απασχολήσει την επιστημονική αρχαιολογική κοινότητα. Οι ανασκαφικές έρευνες δεν ολοκλήρωσαν τον κύκλο τους και δεν ήταν δυνατό να γίνει, καθόσον τα αρχαιολογικά στρώματα της Τρίκκης υπόκεινται της σύγχρονης πόλης των Τρικάλων. Απαιτούνταν απαλλοτριώσεις όμορων οικοδομών για τις οποίες δεν υπήρχε δυνατότητα εξεύρεσης των απαραίτητων πόρων.
Έτσι, επί του παρόντος θεωρώ πως οι περιστάσεις δεν είναι ευνοϊκές για νέες έρευνες σχετικές με το θέμα αυτό.
Η δημιουργία Μουσείων και η λειτουργία Εκθέσεων σε αυτά συμβάλλει σημαντικά στην προώθηση της πολιτικής της Προστασίας και της Ανάδειξης του Πολιτιστικού πλούτου και της Κληρονομιάς της πατρίδας μας.
Η δική μου θέση, την οποία και δημόσια στο Υπουργείο Πολιτισμού και σε Συνέδρια έχω υποστηρίξει, είναι για την ίδρυση και λειτουργία μουσείου σε κάθε πόλη, πρωτεύουσα νομού. Και για την πόλη των Τρικάλων υπάρχει έγγραφη Απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού για τη δημιουργία Διαχρονικού Μουσείου στην πόλη και διεργασίες για την ίδρυση πρέπει να είναι σε εξέλιξη.
Τα μουσεία εμπλουτίζουν το ρόλο τους στοχεύοντας στην προσέλκυση του κοινού. Από χώρος συλλογής, φύλαξης, ανάδειξης των στοιχείων του υλικού πολιτισμού προβάλλονται οι παράμετροι της ψυχαγωγίας, της απόλαυσης, του παιχνιδιού, της ίδιας της μάθησης.
Η πολιτισμική διαχείριση είναι διαχείριση της συλλογικής μνήμης και συνείδησης, συνδέεται άμεσα με τις αρχαιογνωστικές επιστήμες και δραστηριότητες που έχουν σχέση και με τα μνημεία, τα μουσεία, τον ίδιο τον άνθρωπο.
Εμείς οι άνθρωποι, που μεταβαλλόμαστε σε πολίτες μέσα από τις κοινωνικές σχέσεις και τη συμμετοχή μας στις υποθέσεις του δήμου, επεμβαίνουμε στον φυσικό χώρο, δημιουργούμε το αστικό δομημένο περιβάλλον, του προσδίδουμε συγκεκριμένο νόημα και αξία. Στα ιστορικά, μνημειακά σύνολα διαβάζουμε τη διαχρονία των ιστορικών γεγονότων. Τα υλικά κατάλοιπα της μνήμης γίνονται μαρτυρίες, «σήματα», μνημεία.
* Ο Λεωνίδας Π. Χατζηαγγελάκης διετέλεσε Διευθυντής στη ΛΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων δυτικής Θεσσαλίας. Κατά τη διάρκεια της θητείας του διενήργησε ανασκαφικές έρευνες σε αρχαιολογικές θέσεις της Μαγνησίας, της Καρδίτσας, των Τρικάλων και συστηματικές ανασκαφές στα πλαίσια μεγάλων έργων, όπως οι Ε. Ο. Καρδίτσας – Λάρισας, Τρικάλων – Λάρισας, σε πολλές θέσεις του Ε – 65 κ. α. Παράλληλα προχώρησε στην εκπόνηση μελετών και στην εκτέλεση έργων για την ανάδειξη σημαντικών αρχαιολογικών χώρων και μνημείων από το Β΄ και Γ΄ ΚΠΣ.
Είχε εποικοδομητική συνεργασία με την Τοπική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, καθώς και με την Περιφέρεια Θεσσαλίας. Είναι μέλος στη διοίκηση του Μορφωτικού Ιδρύματος της Ένωσης Συντακτών Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας.
