Blog “ΙΔΕΟπολις”
Ηλία Γιαννακόπουλο
Φ ι λ ο λ ό γ ο υ
*Ο ΟΗΕ συνεδριάζει, συσκέπτεται και συστήνει την Ειρήνη, ενώ ο Ουκρανικός Πόλεμος ξεπέρασε τις 1000 ημέρες και ο Πόλεμος στη Μέση Ανατολή (Ισραήλ εναντίον πάντων) συνεχίζεται…
**Εν τω μεταξύ οι Τζιχαντιστές αντάρτες στη Συρία προελαύνουν στοχεύοντας στην κατάληψη της Δαμασκού και στην ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ. Ρωσία, Ιράν, Τουρκία και φυσικά το Ισραήλ βρίσκονται εν εγρηγόρσει και ένα νέο μέτωπο, εκκολαπτήριο ενός νέου πολέμου, ανοίγει στην πολύπαθη περιοχή απειλώντας τη διεθνή Ειρήνη μέσα από βίαιες γεωπολιτικές αλλαγές…
“Κάθε βόμβα που πέφτει στο Κίεβο, κάθε νοσοκομείο που γκρεμίζεται στη Γάζα κάθε χωριό που καταστρέφεται στο Σουδάν, κάθε μία από αυτές τις τραγωδίες είναι μία ακόμη επίθεση κατά της ανθρωπότητας” (Πρόεδρος Carles Michel, 25/9/2024, ΟΗΕ).
Για μία ακόμη χρονιά, για μία ακόμη ετήσια συνέλευση του ΟΗΕ οι συμμετέχοντες σε αυτήν δεν μπόρεσαν να λύσουν το πρόβλημα του Πολέμου. Φαίνεται πως στην αίθουσα του κτιρίου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ πλανιόταν το Φάντασμα του Θεού του Πολέμου, του Άρη, και σκορπούσε φόβο και δέος στους Ηγέτες-Συνέδρους.
Κανείς δεν τόλμησε να αναμετρηθεί μαζί του και όλοι αρκέστηκαν σε ευχολόγια του τύπου για Παγκόσμια Ειρήνη και Ξορκισμούς κατά του κακού Πολέμου. Φαίνεται πως τόσο ο Αντόνιο Γκουτέρες (Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ) όσο και οι Ηγέτες των χωρών-μελών του ΟΗΕ έχουν αποδεχτεί πλήρως τη θέση του Ηράκλειτου που αιώνες πριν είχε διατυπώσει την άποψη πως ο “Πόλεμος τα γεννά όλα” και κανένας ή τίποτα δεν μπορεί να εναντιωθεί σε αυτήν την κοσμολογική αρχή:
“ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΕΝ ΠΑΤΗΡ ΠΑΝΤΩΝ ΕΣΤΙ…”
Στη φετινή Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και στην παράλληλη του Συμβουλίου Ασφαλείας ακούστηκαν ωραίοι λόγοι, εκφράστηκαν πολλές ευχές για την παγκόσμια Ειρήνη, το δοξαστικό για την διεθνή Ασφάλεια και Συνεργασία ήχησε βροντερά και όλοι οι Ηγέτες στις χώρες τους προπαγάνδισαν την θετική εντύπωση που προκάλεσαν οι παρεμβάσεις τους. Ίσως σε κάποια άλλη συνέλευση θα εκδοθούν οι ομιλίες των Ηγετών σε ειδικό τόμο για να διδάσκονται στα σχολεία όλων των χωρών του κόσμου.
Υπάρχει και η σκέψη από κάποιους οι λόγοι αυτοί να αποσταλούν ως ηχητικό υλικό στους στρατιώτες του μετώπου (σε κάθε Πολεμικό μέτωπο) για να μη χάσουν την ελπίδα τους πως κάποια ημέρα θα γυρίσουν νικητές στα σπίτια τους που εν τω μεταξύ θα έχουν καταστραφεί από τους “συναδέλφους “ στρατιώτες της αντίπαλης χώρας.
Όλα τα παραπάνω δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια παραλλαγή από την ανάποδη του δυστοπικού βιβλίου του Χάξλεϋ “Θαυμαστός Καινούριος Κόσμος”.
Εν τω μεταξύ στην φετινή συνέλευση του ΟΗΕ που αναζητούσε εναγωνίως και με “αγωνιστικό φρόνημα” τρόπους να σταματήσουν οι πόλεμοι ο πρωθυπουργός του Ισραήλ κ. Νετανιάχου δήλωνε περήφανα “Πως το μακρύ χέρι του Ισραήλ φτάνει παντού και θα συντρίψει κάθε εχθρό”. Πολλοί χειροκρότησαν από ενθουσιασμό. Γιατί άραγε τέτοιος ενθουσιασμός;
Αυτήν την ατμόσφαιρα του παραλογισμού μόνον ο Σαλβαδόρ Νταλί θα μπορούσε να την αποδώσει. Να που και ο Υπερρεαλισμός δικαιώνεται ως μορφή Τέχνης.
Εν τω μεταξύ ο πρόεδρος το Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel απευθυνόμενος στα μέλη της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τόνισε μία αυτονόητη αλήθεια για τη συνενοχή όλων όσων συμβαίνουν στον πλανήτη μας. Ίσως αυτή η αλήθεια υπό μορφή υπενθύμισης να είχε συγκεκριμένους αποδέκτες (Χώρες και Πρόσωπα).
«Είμαστε όλοι υπεύθυνοι για ό,τι συμβαίνει έξω από αυτήν την αίθουσα. Κάποιοι, όμως, σαφώς είναι περισσότερο υπεύθυνοι από άλλους» (Charles Michel).
Η συνενοχή και η συνευθύνη ως διαπιστώσεις κοσμούν το λόγο και το αξίωμα του Charles Michel, αλλά μένουν γράμμα κενό όταν δεν συνοδεύονται και από αντίστοιχες πράξεις για την αποφυγή εκείνων των αιτιών που πυροδοτούν τις πολεμικές συγκρούσεις στον πλανήτη μας. Γι αυτό και σε μία άλλη του αποστροφή ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τόνισε εμφαντικά:
“ Ήρθε η στιγμή όλα τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας να ανταποκριθούν στην ιστορική τους ευθύνη”.
Κάτι τέτοιο, όμως, δεν φαίνεται ορατό στο εγγύς μέλλον και ιδιαίτερα από εκείνες τις χώρες που είναι μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία…). Κι αυτό όχι γιατί δεν αναλαμβάνουν τις αναγκαίες διπλωματικές πρωτοβουλίες αλλά γιατί και οι ίδιες κάποιες φορές εγκαλούνται ως υποκινητές πολλών συμπεριφορών από μέρους κάποιων κρατών που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν απέχει πολύ, επίσης, από την αλήθεια και μία άλλη ωμή διαπίστωση του Charles Michel:
“Το Συμβούλιο Ασφαλείας μοιάζει όλο και περισσότερο με ζωντανό νεκρό”
Με αυτά κι αυτά, όμως, οι πόλεμοι μαίνονται (Ουκρανία, Γάζα, Σουδάν) και σε αυτούς προστέθηκε και η εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο φανερώνοντας για μία άλλη φορά την παντελή αδυναμία του ΟΗΕ να αποτρέψει ή να σταματήσει τις πολεμικές συρράξεις στον πλανήτη μας. Οι φόβοι μιας γενικότερης σύρραξης μεγαλώνουν και το φάντασμα του Γ΄ Παγκοσμίου Πολέμου προκαλεί τρόμο.
Και πώς μπορεί κάποιος να είναι αισιόδοξος για την αποτελεσματικότητα του ΟΗΕ όταν καθημερινά οι αποφάσεις του για την εδραίωση της παγκόσμιας Ειρήνης ή απουσιάζουν ή δεν εισακούονται από κανέναν;
Καταλαμβάνεται κανείς από μελαγχολία βλέποντας όλα όσα τρομερά και επικίνδυνα για την διεθνή Ειρήνη και Ασφάλεια επωάζονται αυτήν την εποχή και ταυτόχρονα διαβάζει το προοίμιο της ίδρυσης του ΟΗΕ (26/10/1945) και μετά τα 200.000 θύματα της πρώτης ατομικής βόμβας και του ηχηρού «Ποτέ πια!»:
“ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΛΑΟΙ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΑΠΟΦΑΣΙΣΜΕΝΟΙ
Na σώσουμε τις ερχόμενες γενεές από τη μάστιγα του πολέμου, που δύο φορές στα χρόνια μας έφερε την ανθρωπότητα ανείπωτη θλίψη,
Να διακηρύξουμε και πάλι την πίστη μας στα θεμελιώδη δικαιώματα στην αξιοπρέπεια και στην αξία του ανθρώπου, στα ίσα δικαιώματα ανδρών και γυναικών και μεγάλων και μικρών εθνών…
ΚΑΙ ΓΙ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ
Να δείχνουμε ανεκτικότητα και να ζούμε ειρηνικά ο ένας με τον άλλον σαν καλοί γείτονες…
Να, να, να…”.
Και για να μην είμαστε ισοπεδωτικοί στην κριτική μας οφείλουμε να αναγνωρίσουμε το έργο του ΟΗΕ σε πολλούς τομείς (ανθρωπιστική βοήθεια…). Ωστόσο στο θέμα των πολεμικών συγκρούσεων ελάχιστα προσέφερε τόσο στην πρόληψη-αποτροπή όσο και στο σταμάτημά τους. Ίσως ο Θουκυδίδης να τα είπε καλύτερα για τον Πόλεμο έχοντας κι αυτός την εμπειρία δύο μεγάλων πολέμων (Περσικοί / Πελοποννησιακός).
Μετά την εμπειρία των δύο παγκοσμίων πολέμων κι ενός επερχόμενου (απευκταίου) ποιος θα μπορούσε να διαψεύσει τη διαπίστωση-θέση του ιστορικού για τη γενεσιουργό αιτία του Πολέμου;
“Γιγνόμενα μεν και αιεί εσόμενα, έως αν η αυτή φύσις ανθρώπων ή…” (τέτοιες συμφορές που γίνονται και πάντα θα γίνονται όσο η φύση του ανθρώπου παραμένει ίδια…).
Να γιατί τόσο η διακήρυξη της ίδρυσης του ΟΗΕ όσο και ο πολιτισμός μας διαψεύστηκαν οικτρά στο θέμα αποτροπής του Πολέμου. Γιατί νόμισαν πως θα αλλάξουν τη φύση του ανθρώπου, που είναι ταυτόχρονα η δύναμη και η αδυναμία του. Ας το αποδεχτούμε και να μην τρέφουμε αυταπάτες για έναν μόνιμα ειρηνικό κόσμο και πλανήτη. Η φύση του ανθρώπου δεν αλλάζει. Μόνα τα εργαλεία του αλλάζουν για την εξόντωση του άλλου, του αδυνάτου.
Η «ανθρωπεία Φύσις» κατά τον Θουκυδίδη δεν υπακούει στον «Ξυνό=κοινό Λόγο» του Ηράκλειτου και για αυτό να περιμένουμε την Νιτσεϊκή «αιώνια επιστροφή» όλων εκείνων που ξορκίζουμε ως κακό
«Γιγνόμενα και αιεί εσόμενα».
Εξάλλου όπως παλιά έτσι και σήμερα κάθε πόλη ή χώρα-κράτος υπερασπίζεται με πάθος τα συμφέροντά της και για να πραγματώσει τους στόχους της καταφεύγει σε δύο στρατηγικές σύμφωνα και με την πολιτική θεωρία: Την Μachtpolitik και την Realpolitik.
To ποια στρατηγική θα επιλέξει κάθε κράτος το προσδιορίζουν τόσο η δύναμή του όσο και ο αντίπαλος και οι συγκυρίες (συμμαχίες…).
Η Machtpolitik (από το machen=κάνω εδώ και τώρα) σημαίνει προσπαθώ να επιβάλω τη θέλησή μου και το συμφέρον μου τώρα χωρίς συζήτηση ή διάλογο με τον αντίπαλό μου. Συγκρούομαι μαζί του και χρησιμοποιώ με ωμότητα τη δύναμή μου, εκτός αν ο αντίπαλος υποχωρήσει. Στη στρατηγική αυτή η “Δύναμη” είναι το αδιαπραγμάτευτο όπλο μου. Η στρατηγική αυτή εμπεριέχει τη βασική θέση των Αθηναίων, όπως αυτή διατυπώθηκε στον περίφημο διάλογο με τους Μηλίους:
“Ο ισχυρός προχωρά όσο του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του”.
Στην Realpolitik που φαίνεται να υιοθετεί ο σύγχρονος πολιτισμένος κόσμος και προτρέπει ο ΟΗΕ (με πενιχρά αποτελέσματα) το βάρος πέφτει στον ρεαλισμό και στη διπλωματία. Φυσικά η επιβολή των συμφερόντων μας (ως απώτατος στόχος) δεν εκλείπει αλλά αυτό προσπαθούμε να το πετύχουμε με όπλο τον ρεαλισμό, τη διπλωματία και το διεθνές δίκαιο. Δίνουμε στον αντίπαλο να καταλάβει πως έχει κι αυτός συμφέρον να υποχωρήσει (παράδειγμα Ουκρανίας) Φανερά επικαλούμαστε την επιείκεια και την κατανόηση προς τον αντίπαλό μας, αλλά κατά βάθος ακονίζουμε τα δόντια μας για την επιβολή της δύναμής μας.
Μία ανάγνωση των αντιθετικών δημηγοριών του Κλέωνα και του Διοδότου θα μάς δίδασκε περισσότερα από ό,τι η ιδρυτική διακήρυξη του ΟΗΕ και οι ανούσιες και ατελέσφορες συνελεύσεις-εκκλήσεις του περί Ειρήνης. Θα ήταν παρακινδυνευμένο να υποστηρίζαμε πως ο Θουκυδίδης κλίνει προς τη μία ή την άλλη στρατηγική κι ας του καταλογίζουν πως μάλλον την πρώτη (Machtpolitik) προπαγανδίζει με τον περίφημο διάλογο Μηλίων και Αθηναίων.
Ποιος μπορεί αιώνες τώρα και με την εμπειρία και τα βιώματα τόσων πολεμικών συγκρούσεων να ακυρώσει τη διαχρονικότητα και την επικαιρότητα της Θουκυδίδειας θέσης για το “δίκαιο της δύναμης”;
“Από ό,τι μπορεί να εικάσει κανείς για τους θεούς κι από ό,τι είναι βέβαιο για τους ανθρώπους πιστεύουμε ότι και οι θεοί και οι άνθρωπο ακολουθούν πάντα έναν απόλυτο νόμο της φύσης να επιβάλλουν πάντα την εξουσία τους , αν έχουν τη δύναμη να το πετύχουν…Τον νόμο αυτόν τον βρήκαμε να ισχύει και τον ακολουθούμε, όπως θα τον ακολουθούν αιώνια όσοι μας διαδεχτούν και ξέρουν καλά ότι κι εσείς και οποιοιδήποτε άλλοι θα κάνατε τα ίδια αν είχατε τη δύναμή μας” (Διάλογος Αθηναίων και Μηλίων).
Για τις τελευταίες πολεμικές συγκρούσεις και για τα τύμπανα του πολέμου ας μην εστιάζουμε μόνο στις ευθύνες και στις δομικές αδυναμίες του ΟΗΕ και του Γενικού του Γραμματέα. Οι ευθύνες υπάρχουν και σε μας που διευκολύνουμε ή ανεχόμαστε αν δεν επικροτούμε και επευφημούμε τις πολεμοχαρείς συμπεριφορές των Ηγετών μας.
Γιατί τι άλλο σημαίνουν τα χειροκροτήματα προς το λόγο του Νετανιάχου στον ΟΗΕ (το μακρύ χέρι του Ισραήλ φθάνει παντού…) και οι αλαλαγμοί των φρουρών της επανάστασης στους δρόμους της Τεχεράνης μετά τη ρίψη 200 πυραύλων εναντίον του Ισραήλ πρόσφατα; Πώς μπορεί ένας άνθρωπος να εκφράζει δημόσια τη χαρά του για το θάνατο κάποιων αθώων (το πιθανότερο)συνανθρώπων του;
Ο λόγος-απάντηση του Βίλχελμ Ράιχ στην ερώτηση-παράπονο του «Ανθρωπάκου» που τον σέρνουν στον πόλεμο χωρίς τη θέλησή του (ήδη το Ισραήλ και η Ρωσία επιστράτευσαν χιλιάδες εφέδρους) ας είναι για όλους μας μία παρακαταθήκη για τις διαχρονικές μας ευθύνες:
“Σε τραβάνε στον πόλεμο και καταστρέφουν το χωράφι σου και το εργοστάσιό σου, γιατί όταν τα κάνουν αυτά εσύ βροντοφωνάζεις, Ζήτω ο πρίγκιπας καμαρωτός, ο Ιππότης…” (“Άκου Ανθρωπάκο”)
Υπνοβάτες του Ονείρου
*Όλοι για λίγο- μπροστά στη λαίλαπα του Πολέμου-θα θέλαμε να νιώσουμε “Υπνοβάτες του Ονείρου”- και να ακούγαμε την παρακάτω είδηση.
«Ο ΟΗΕ μπροστά στο φάσμα του Γ΄ Παγκοσμίου Πολέμου αποφάσισε να ενεργήσει ταχύτατα και αποτελεσματικά για πρώτη φορά…
Με εντολή του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ και μετά την αιφνίδια επίσκεψή του στις πρωτεύουσες των εμπόλεμων χωρών τόσο ο Πούτιν όσο και ο Νετανιάχου πείστηκαν να αποσύρουν τα στρατεύματά τους από την Ουκρανία / Γάζα και Λίβανο.
Τα όπλα σίγησαν και τα “Περιστέρια της Ειρήνης” πετούν πάλι ελεύθερα στις εμπόλεμες περιοχές…
Αν κοιμόμαστε.. συνεχίστε τον ύπνο…Ένα καλό όνειρο ήταν..Η πραγματικότητα δείχνει πως ο ΟΗΕ είναι εν υπνώσει…»
*H ανακωχή που συμφωνήθηκε μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ στο Νότιο Λίβανο ήταν πρωτοβουλία των ΗΠΑ και όχι του ΟΗΕ. Ο ΟΗΕ για άλλη μία φορά απών. Μένει να δούμε το τέλος του Ουκρανικού Πολέμου μετά τις 1000 ημέρες ποιου πρωτοβουλία θα είναι. Ελπίζουμε ο ΟΗΕ να “ξυπνήσει” και να δικαιολογήσει την ύπαρξή του.
ΠΗΓΗ: Blog, “ΙΔΕΟπολις”, Ηλία Γιαννακόπουλου
