Πέμπτη 26.12.2024 ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ

Το ξέρω θα ακουστεί κλισέ …

10.08.2021 /

[… Ο πολλά υποσχόμενος συγγραφέας αναπαύεται πλέον στις δάφνες του. Απέδειξε ότι παίζει την τέχνη του λόγου στα δάχτυλα και δεν δίνει δεκάρα τσακιστή για τους εχθρούς του των οποίων το δάκρυ τρέχει ποτάμι …]

Ο όρος «στερεότυπο» (σύμφωνα με το Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων), δηλώνει κάθε πολυχρησιμοποιημένη ή κοινότοπη φράση, έκφραση, σχήμα λόγου, θέμα, πλοκή, αφηγηματική κατάσταση, χαρακτήρα κτλ., που ακριβώς εξαιτίας της συχνής της χρήσης, έχει ανάμεσα στα άλλα, χάσει και την αρχική αισθητική του λειτουργία. Και στο χώρο της λογοτεχνίας, ο όρος εξακολουθεί να έχει αρνητική χροιά. Υπάρχει μάλιστα η άποψη ότι με τον εντοπισμό και τη συστηματική ανάλυση των στερεοτύπων, μπορεί κανείς να διακρίνει ανάμεσα στη λογοτεχνία και τη λεγόμενη παραλογοτεχνία.

Τα στερεότυπα (ή αλλιώς κλισέ), θα τα συναντήσουμε παντού στη λογοτεχνία «και όχι μόνο». Λέξεις και εκφράσεις κλεισμένες ή όχι σε «εισαγωγικά», ασφυκτιούν και ταυτόχρονα «πνίγουν» το κείμενο. Κουράζονται και κουράζουν, και «κάπου εκεί», «με μαθηματική ακρίβεια» χάνεται η φαντασία του συγγραφέα και το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

Δεν υπάρχει τρόπος να απαλλαγούμε από παγιωμένες εκφράσεις. Δεν υπάρχει βιβλιοθήκη να κρυφτούμε για να τις αποφύγουμε. «Όποια πέτρα να σηκώσεις, από κάτω θα τις βρεις». Μια τυποποιημένη ιδέα, ένας κοινότυπος ήρωας ή μια συνηθισμένη πλοκή, μπορεί να μην ενοχλεί τόσο, (αν είναι καλογραμμένη), οι κλισέ όμως φράσεις και εκφράσεις, (ειδικά αν είναι πολλές ή/και συχνά επαναλαμβανόμενες), είναι η αιτία να παρατήσουμε την ανάγνωση ενός βιβλίου. Φανερώνει «λογοτεχνική τεμπελιά» του συγγραφέα να εφεύρει δικιές του πρωτότυπες εκφράσεις. Δείχνει ότι γράφει στον αυτόματο πιλότο.

Η τέχνη βασίζεται στη φαντασία και στη δημιουργία του καινούργιου. Η αξία ενός λογοτεχνικού έργου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την καινοτομία και την πρωτοτυπία, και τα εδραιωμένα θέματα, τα μοτίβα και ειδικά τα κλισέ το υποβαθμίζουν. Καλό είναι να τα αποφεύγουμε «όπως ο διάολος το λιβάνι».

[fbcomments]