Του Ηλία Γιαννακόπουλου

1.«Ο ηγεμόνας δεν πρέπει να κηρύσσει πόλεμο για να δώσει διέξοδο στην οργή του, ούτε ο στρατηγός να δίνει μάχες για να δώσει διέξοδο στην μνησικακία του. Ο οργισμένος άνθρωπος μπορεί να ξαναγίνει ευτυχισμένος και ο χολωμένος μπορεί να ξεθυμάνει. Αλλά οι ισοπεδωμένες χώρες δεν μπορούν να αποκατασταθούν, ούτε οι νεκροί να αναστηθούν».(Σουν Τζου, «Η τέχνη του Πολέμου»)

2.«Κανείς δεν πρέπει να αρχίζει έναν πόλεμο αν δεν έχει ξεκαθαρίσει τους στόχους του: τι επιδιώκει με τον πόλεμο, πώς θα τον διεξάγει και τι θα κάνει αν τον κερδίσει. Κυρίως, δεν πρέπει να ξεκινήσει έναν πόλεμο αν δεν είναι βέβαιος ότι θα τον κερδίσει».(Κλαούζεβιτς, «Περί του Πολέμου»)

Η τέχνη του πολέμου

Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν επικύρωσε μόνο την άποψη πως στις διεθνείς σχέσεις επικρατεί το δίκαιο του «δυνατού», του «ισχυροτέρου», το γνωστό και ως το «δίκαιο της πυγμής», αλλά και την «ευρυμάθεια» του Πούτιν σε θέματα πολέμου. Από την άλλη πλευρά και ανεξάρτητα από την έκβαση του Ρωσο-Ουκρανικού πολέμου πληθαίνουν οι κριτικές για το ρόλο και την πολιτική του ουκρανού ηγέτη, του Ζελένσκι. Κριτικές που συμπυκνώνονται στον απαξιωτικό χαρακτηρισμό, ως του «χρήσιμου ηλιθίου» της Ρωσο-Ουκρανικής σύγκρουσης.

Αναλυτές, διεθνολόγοι και ειδικοί περί του πολέμου αδυνατούν να κατανοήσουν το «τόλμημα» του Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία, αδιαφορώντας για τις αντιδράσεις τόσο της Δύσης – Ν.Α.Τ.Ο. όσο και τις διεθνείς (Κίνα…). Η αμηχανία των αναλυτών μεγαλώνει στο βαθμό που η Ρωσία χρονοτριβεί και δεν καταλαμβάνει το Κίεβο μετά από πολλές μέρες αφότου εισέβαλε στην Ουκρανία (24-2-2022). Ένα μεγάλο «γιατί» πλανάται στις αναλύσεις των ειδικών που αδυνατούν να προσδιορίσουν τα μακροπρόθεσμα σχέδια του Ρώσου ηγέτη.

Κατήγοροι και υπέρμαχοι του Πούτιν

Οι κατήγοροι του Πούτιν επιχαίρουν για την αργοπορία των Ρώσων στην κατάληψη του Κιέβου υποστηρίζοντας πως σχεδίασαν λάθος την όλη επιχείρηση, αφού δεν έλαβαν υπόψη την αποφασιστικότητα του Ουκρανικού στρατού και λαού. Κάποιοι άλλοι διαβλέπουν κενά στην στρατηγική και στους απώτατους στόχους που υποχρεώνουν το Ρώσο ηγέτη να επαναπροσδιορίζει κάποια βασικά δεδομένα της πραγματικότητας. Δεν λείπουν, ωστόσο, κι εκείνοι που σε αυτόν τον πόλεμο διαβλέπουν μία «πύρρειο νίκη» ή το «κύκνειο άσμα» του.

Από την άλλη πλευρά οι υποστηρικτές της Ρωσικής πολιτικής και των χειρισμών του Πούτιν – και δεν είναι λίγοι αυτοί – εξαίρουν την αποφασιστικότητά του, την στρατηγική του και τις ηγετικές του ικανότητες. Του αναγνωρίζουν τη δύναμη και το θάρρος να αντιταχθεί σε κάποιες επιλογές του Ν.Α.Τ.Ο. που αποτελούν θανάσιμη απειλή για το κράτος του. Τέλος, επισημαίνουν μία βαθιά γνώση της τέχνης του πολέμου από την πλευρά του Πούτιν, αφού με τις ενέργειές του σε αυτόν τον πόλεμο προσπαθεί να πετύχει το maximum των στόχων του με το λιγότερο δυνατό κόστος.

Οι υπέρμαχοι της τακτικής – στρατιωτικής και διπλωματικής – του Πούτιν προβάλλουν ως τεκμήριον ακαταμάχητον τις δύο προκείμενες θέσεις των ειδικών του πολέμου, που θεωρούνται και ως οι κατ’ εξοχήν αυθεντίες, του Σου Τζου και του Κλαούζεβιτς.

Ειδικότερα ανιχνεύουν στις κινήσεις του Πούτιν την πρόνοιά του να κερδίσει τον πόλεμο χωρίς την εικόνα μιας μαζικής καταστροφής – ισοπέδωσης του Κιέβου. Θα ήταν πλήγμα για την Ρωσική επικράτηση, αν η εικόνα ενός ισοπεδωμένου Κιέβου με χιλιάδες νεκρούς ταξίδευε σε όλη την υφήλιο. Μία στρατιωτική νίκη χρειάζεται και το ανάλογο εικονικό «περιτύλιγμα», (απόσπασμα α).

Αλλά στην όλη πολιτική και στρατηγική του Ρώσου ηγέτη οι υπέρμαχοί του εντοπίζουν και στοιχεία από την «σοφία» του Κλαούζεβιτς. Πιο συγκεκριμένα στην διαφαινόμενη ή και «αναιτιολόγητη» αργοπορία του στην κατάληψη του Κιέβου εντοπίζουν μία σχεδιασμένη τακτική για την απόλυτη πραγμάτωση των στόχων του. Την απόλυτη κυριαρχία της Ουκρανίας ως προμαχώνα για μελλοντικές βλέψεις προς δυσμάς, χωρίς τις αντιδράσεις των δυτικών. Αργοπορεί δοκιμάζοντας τις αντοχές και τις «κόκκινες γραμμές» των δυτικών και του Ν.Α.Τ.Ο. Ακολουθεί την δοκιμασμένη τακτική step by step (βήμα – βήμα).

Βαθύς γνώστης, λοιπόν, της «τέχνης» του πολέμου ο Πούτιν, όπως και των διπλωματικών κινήσεων – εμπειρία αποκτηθείσα πριν γίνει πρόεδρος – φαίνεται να δοκιμάζει τόσο τις κριτικές των αναλυτών όσο και την υπομονή των δυτικών που αισθάνονται ταπεινωμένοι, οργισμένοι ή και αμήχανοι έως ανεπαρκείς στις αντιδράσεις τους και στην ακολουθητέα στάση – πολιτική τους.

Η στρατηγική του  Πούτιν

«Από την πραγματικότητα μπορούμε να συναγάγουμε την αλήθεια της δυνατότητας, ενώ από την δυνατότητα δεν μπορούμε να συναγάγουμε εκείνην της πραγματικότητας».(Rudolph Eister)

Ρεαλιστής, κυνικός αλλά και ριψοκίνδυνος ο Πούτιν ακολουθεί πιστά τον παραπάνω κανόνα της λογικής και δεν εκβιάζει την πραγματικότητα και τα γεγονότα. Υπομονετικά περιμένει η πραγματικότητα να προσαρμοστεί στην στρατηγική του για να την χρησιμοποιήσει μετά ως διπλωματικό όπλο σε κάποιες «εικονικές» διαπραγματεύσεις για την τύχη της Ουκρανίας. Γι’ αυτό δεν χρησιμοποιεί τα δύο βασικά στοιχεία του πολέμου, τον αιφνιδιασμό και την ταχύτητα. Προανήγγειλε τον πόλεμο – και ας τον διέψευδε συνεχώς – και βαδίζει αργά επιδιώκοντας το «βέβαιο» και όχι ό,τι «προλάβω να πάρω».

«Το βασικό στον αιφνιδιασμό είναι η αστραπιαία ταχύτητα με μυστικότητα»

(Κλαούζεβιτς)

Αδιαφορώντας ο Πούτιν για την παραπάνω αρχή του πολέμου και με δεδομένη την συνειδητή και «ηχηρή»απραξία της Δύσης και επιδεικνύοντας μία πρωτόγνωρη «θρασύτητα» προετοιμάζει το μέλλον της Ρωσίας πάνω σε νέα γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά δεδομένα. Οι ηθικές πληγές που τυχόν θα προκύψουν από αυτόν τον πόλεμο γρήγορα θα θεραπευτούν, αν δεν ξεχαστούν από όλους σε έναν επικείμενο συμβιβασμό, μιας νέας Γιάλτας που σιγά – σιγά προετοιμάζεται. Τότε, «τέλος καλό, όλα καλά…».

Εξάλλου ποιος θυμάται τώρα την εισβολή στην Βουδαπέστη (1956), στην Πράγα (1968), στο Αφγανιστάν (1979). Η περεστρόικα και η γκλάσνοστ (Γκορμπατσώφ) ήταν κάποιες ατυχείς πολιτικές που ταπείνωσαν τη Ρωσία και γι’ αυτό η Ρωσία χρειάζεται μία επανεκκίνηση ιστορική, ένα εθνικό restart. Η δημοκρατία και οι ελευθερίες στην Ρωσία μπορούν να περιμένουν. Εξάλλου το πέρασμα από το «Γκουλάγκ» στην απόλυτη δημοκρατία και στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι μία δύσκολη και μακροχρόνια ή και επίπονη διαδικασία.

Η νέα Γιάλτα;

Εν τω μεταξύ οι συζητήσεις στο διπλωματικό παρασκήνιο πληθαίνουν και προκαλούν συζητήσεις για τις χώρες που συμμετέχουν (Ισραήλ…) και για τα συμφέροντα που υπάρχουν. Η Μέση Ανατολή, το Ιράν, τα Πετρέλαια, τα Πυρηνικά και πολλά άλλα ανομολόγητα «εθνικά συμφέροντα» ξαναμπαίνουν στην σκακιέρα στο νέο μοίρασμα του κόσμου. Η νέα Γιάλτα επωάζεται με προσεκτικά βήματα για να γίνει αποδεκτή από όλους χωρίς ιδιαίτερες αντιδράσεις.

Οι καχύποπτοι ερμηνεύουν τον πόλεμο αυτό ως συμφωνημένο και την απραξία της δύσης ως «συμφωνημένη» για να μπει στο παιχνίδι η Γερμανία (100 δις για εξοπλισμό), να ισχυροποιηθεί στην περιοχή του το Ισραήλ (ο μόνιμος ύποπτος), να αποδυναμωθεί η Ε.Ε. (μετανάστες…), να πλουτίσουν οι Εμίρηδες (πετρέλαια γαρ…), να γιγαντωθούν οι πολεμικές βιομηχανίες και ίσως – ίσως να επιβραδυνθεί η ανάπτυξη της Κίνας (το ζητούμενο…). Οι Η.Π.Α. έτσι κι αλλιώς θα παραμείνουν ένας δυνατός κι αξιόπιστος παγκόσμιος παίκτης. Τώρα αν ο κόσμος ξαναγυρίσει στο διπολικό σύστημα ή θα αφεθεί την πολυπολικότητα που γέννησε αναρχία κι ανασφάλεια είναι μεγάλο ερώτημα.

Ας προετοιμαζόμαστε για την νέα παγκόσμια «κανονικότητα», μία νέα «συστημική πραγματικότητα» με τα νέα περιφερειακά υποσυστήματα και τους φτωχούς κομπάρσους. Ως χώρα ας ευχόμαστε να μην εισπράξουμε εμείς το κόστος ενός άδικου πολέμου στο όνομα της νέας τάξης των πραγμάτων. Όσο για τους λαούς… αυτοί θα δοξαστούν ως οι πρωταγωνιστές της Ιστορίας και οι ηγέτες τους ως οι εκφραστές των εθνικών τους οραμάτων.

Ένα ποίημα του Ίψεν από το μακρινό 1865 παραμένει πάντα επίκαιρο και άκρως διδακτικό:

“Με τις υποσχέσεις προδομένες/ Με συμφωνίες αναποδογυρισμένες/ Με το έγκλημα το φετινό/ – ενάντια σ’ όρκους περσινούς!…/ Λιπαίνετε το έδαφος της Ιστορίας”