Του Αρη Μερεντίτη

Στις 17-18 Νοεμβρίου 2024 πραγματοποιήθηκαν εκλογές για την ανάδειξη διοίκησης στο Επιμελητήριο Τρικάλων.

Από την κάλπη προέκυψε ζήτημα ερμηνείας του α. 73 Ν. 4497/2017: αν δηλαδή για την εκλογή προέδρου προσμετρώνται όλες οι ψήφοι ή μόνο οι έγκυρες (χωρίς λευκά και άκυρα).

Το υπουργείο Ανάπτυξης στις 22.11.2024 εξέδωσε εγκύκλιο σύμφωνα με την οποία «προσμετρώνται όλες οι ψήφοι των εκλογέων που συμμετείχαν στις εκλογές, ανεξάρτητα από τον χαρακτηρισμό τους (έγκυρες, άκυρες ή λευκές)». Την εγκύκλιο υπογράφει ο υπουργός Τάκης Θεοδωρικάκος.

Στα Τρίκαλα η εγκύκλιος αυτή ευνοεί τον υποψήφιο Α.

Λίγες μέρες μετά, στις 29.11.2024, το υπουργείο Ανάπτυξης και ο ίδιος ο υπουργός Τάκης Θεοδωρικάκος εκδίδει νέα εγκύκλιο, σύμφωνα με την οποία «όπου στο νόμο γίνεται αναφορά σε ψήφους και ψηφοδέλτια εννοούνται σε κάθε περίπτωση οι έγκυρες ψήφοι και τα έγκυρα ψηφοδέλτια».

Προφανώς η νέα εγκύκλιος ευνοεί τον υποψήφιο Β.

Το ζήτημα που προκλήθηκε είναι σαφώς γελοίο σε πρώτη ανάγνωση. Ο ίδιος υπουργός εκδίδει (με διαφορά 7 ημερών) δύο δήθεν ερμηνευτικές εγκυκλίους, που η μία είναι πλήρως αντίθετη με την άλλη. Δεδομένου ότι οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι έχουν ως σκοπό την ομοιόμορφη ερμηνεία και εφαρμογή των νόμων και κατά προέκταση τον περιορισμό ανασφαλειών που συνδέονται με τη νομική ερμηνεία, είναι προφανές ότι ο υπουργός μάλλον συσκότισε το ζήτημα παρά το διαφώτισε. Αυτό από μόνο του είναι αρκετό για να χαρακτηριστεί ως ακατάλληλος ο υπουργός.

Οι (όχι πολύ) κακές γλώσσες που παρατηρούν τα εσωκομματικά της ΝΔ λένε ότι το ζήτημα με τις δύο εγκυκλίους προέκυψε επειδή οι δυο ισχυροί παράγοντες της ΝΔ στα Τρίκαλα (υπουργός νυν και πρώην) στήριζαν διαφορετικό υποψήφιο. Οι πιέσεις του καθενός οδήγησαν τον ανερμάτιστο υπουργό να πει το Α και το αντίθετο του Α.

Ωστόσο, αν όλο αυτό σχετιζόταν με τα εσωκομματικά της ΝΔ δεν θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Είναι όμως πολύ σοβαρό γιατί καταδεικνύει γλαφυρά τον τρόπο που ακολουθεί αυτή (και όχι μόνο) η κυβέρνηση για την παραγωγή του (όποιου) κυβερνητικού έργου. Στο βαθμό που οι εγκύκλιοι αποτελούν (για τα όργανα της διοίκησης) εργαλείο ερμηνείας του δικαίου, είναι πολύ συχνό φαινόμενο οι εγκύκλιοι να αχρηστεύουν το νόμο.

Ο Συνήγορος του Πολίτη σε παλαιότερη έκθεσή του υπογράμμιζε ότι «(…) η διοίκηση παραλλάσσει ή εξουδετερώνει συστηματικά τις επιλογές του νομοθέτη. Το συνηθέστερο μέσο για τέτοιες πρακτικές αποτελεί η εγκύκλιος, η οποία, αν και αδιαμφισβήτητα δεν εισάγει δίκαιο, στην πράξη, ενόψει του αναλυτικού και εκλαϊκευτικού της χαρακτήρα, εκλαμβάνεται από τα κατώτερα διοικητικά κλιμάκια ως ο πράγματι ισχύων κανόνας. Ενώ εμφανίζεται να διευκρινίζει ή να ερμηνεύει νομοθετικές διατάξεις, στην ουσία συχνά τις ανατρέπει. Αυτό μπορεί να οφείλεται είτε σε ευθεία ανατροπή της ρύθμισης του νόμου είτε σε ασάφειες και αδυναμίες των εγκυκλίων που καταλήγουν στο ίδιο αποτέλεσμα. Σε κάθε περίπτωση, μια εγκύκλιος δεν μπορεί να παράγει αντίθετο δίκαιο από αυτό που με σαφήνεια ορίζεται από τον σχετικό νόμο, ούτε φυσικά να “αποσαφηνίζει” τον νόμο επί τα χείρω».

Μακροπρόθεσμα θα πρέπει να μειωθεί δραστικά ο ρυθμός έκδοσης εγκυκλίων. Η διοίκηση, είτε είναι υπουργείο είναι ΟΤΑ, θα πρέπει να μάθουν να βρίσκουν τρόπους να ερμηνεύουν το Δίκαιο. Αυτή είναι η δουλειά τους. Αν και όταν είναι εντελώς απαραίτητη η έκδοση γνήσια ερμηνευτικών εγκυκλίων, αυτές θα πρέπει να εκδίδονται από την Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής.

Βραχυπρόθεσμα ο ανεμοδούρας υπουργός που δεν μπορεί να μοιράσει δυο γαϊδάρων άχυρα και λέει το Α και το αντίθετο του Α πρέπει να πάει σπίτι του.

[για όποιον ενδιαφέρεται περαιτέρω για το ζήτημα, οι δυο εγκύκλιοι – μνημεία ασχετοσύνης του Θεοδωρικάκου είναι η υπ’ αρ. 91074/22.11.2024 και η υπ’ αρ. 93865/29.11.2024]