«Δεν φτάνει να θεωρηθεί έξυπνη μια πόλη που είναι ένα σύνολο αισθητήρων και ηλεκτρονικών υπολογιστών. Οχι, τότε όλες οι πόλεις θα ήταν έξυπνες…». Ηθελα πάντα, με αφορμή τη «φασαρία» γύρω από τα «διαστημικά Τρίκαλα», να μου εξηγήσει κάποιος τι σημαίνει ακριβώς «έξυπνη» ή «ψηφιακή» πόλη και πώς αποκτά αυτή την «εξυπνάδα».
Ζήτησα λοιπόν από τον δήμαρχο Τρικκαίων, της πόλης που κατέχει αυτόν τον πρωτοποριακό για τα ελληνικά δεδομένα τίτλο, Δημήτρη Παπαστεργίου, να συναντηθούμε για να μου λύσει τις (πολλές) απορίες μου, με πρώτη το πώς κατάφεραν τα Τρίκαλα, από «τυριά», όπως τους «τρόλαραν», να γίνουν «έξυπνα τυριά», όπως λέει γελώντας ο ίδιος.
Με το που ξεκινήσαμε να συζητάμε αντιλήφθηκα ότι είχα απέναντί μου έναν ευφυέστατο, χαρισματικό θα έλεγα, άνθρωπο, με ιδέες, ταχύτητα σκέψης, ελκυστική ροή λόγου, χιούμορ και, πάνω απ’ όλα, πάθος να προσφέρει στην πόλη του. Αν και (μου) συστήθηκε «κατά το ήμισυ “βλαχοδήμαρχος”», λόγω της βλάχικης ρίζας από τη μητέρα του, ο 49χρονος ηλεκτρολόγος μηχανικός απέχει παρασάγγας από τους δημάρχους και τους πολιτικούς παλαιάς κοπής. Μεταδίδει μια εικόνα δημόσιου άνδρα που έρχεται από το μέλλον. Πώς θα μπορούσε, άλλωστε, μια «έξυπνη» πόλη να μην έχει στο τιμόνι της έναν έξυπνο ηγέτη;
«Λοιπόν, πώς ορίζετε εσείς μια πόλη ως “έξυπνη;”» ρώτησα. «Εξυπνη είναι μια πόλη που, όπως προείπα, ακούει, που έχει έξυπνους ανθρώπους οι οποίοι νοιάζονται και πολίτες που αλληλεπιδρούν, συμμετέχουν».
– Είναι εύκολο αυτό;
– Oχι, θέλει υπομονή, θέλει σχεδιασμό και θέλει ομάδα. Oποιος συνάδελφός μου νομίζει ότι αρκεί η δική του αγάπη και το μεράκι του για να αλλάξει μια πόλη, σφάλλει. Δεν πας μακριά, πας γρήγορα αλλά δεν πας μακριά. Εκτός από ομάδα, απαιτεί και μια κοινωνία που να θέλει και η ίδια ν’ αλλάξει. Η έξυπνη πόλη, λοιπόν, για να δημιουργηθεί θέλει και ώριμες κοινωνίες που να θέλουν να αλλάξουν τις κακές συνήθειες.
– Και γιατί ήταν ώριμα τα Τρίκαλα;
– Γιατί στα Τρίκαλα θεωρώ πως όλες οι προηγούμενες δημοτικές αρχές, οι προκάτοχοί μου, φρόντισαν να μη δημιουργούν τοξικότητα στην κοινωνία.
– Δηλαδή;
– Τα Τρίκαλα ήταν όμορφα και πριν από εμένα. Τα Τρίκαλα ήταν έξυπνα και πριν από εμένα. Τα Τρίκαλα διαχρονικά είχαν δημοτικές αρχές που νοιάζονταν και που στην κοινωνία δεν αναπτύχθηκε αυτή η κακή νοοτροπία τού «οι προηγούμενοι ήταν κλέφτες, λωποδύτες και εμείς οι σωτήρες που ήρθαμε να σας σώσουμε». Για παράδειγμα, στις εκλογές του 2014, όταν κατέβηκα απέναντι στον τότε δήμαρχο Χρήστο Λάπα, ποτέ δεν είπα ότι ήταν ένας κακός δήμαρχος. Απλώς είπα ότι εγώ θα είμαι καλύτερος. Ποτέ δεν είπα ότι δεν ενδιαφέρθηκε, απλώς είπα ότι εγώ και η ομάδα μου θα ενδιαφερθούμε περισσότερο. Αυτό το πράγμα δούλεψε πραγματικά. Την επομένη, και αφού κέρδισα, ο Λάπας δεν βγήκε απέναντί μου να με πετροβολάει. Μετράει πάρα πολύ αυτή η κουλτούρα. Λυπάμαι τις κοινωνίες, και το βλέπω και σήμερα στην Αυτοδιοίκηση, που το λεξιλόγιό τους, μέσω του Διαδικτύου κυρίως, είναι για κλεψιές. Η τοξικότητα αυτή δεν βοηθάει κανέναν, γιατί αντί να πάμε ενωμένοι διχάζουμε την κοινωνία.
– Κεφαλαιοποιήσατε δηλαδή κάποια πράγματα των προκατόχων σας.
– Πήρα και κράτησα. Αλίμονο σ’ εκείνους που νομίζουν ότι η αρχή του κόσμου, το «Τ μηδέν» που λένε στη Φυσική, είμαστε εμείς. Αλίμονο αν δεν αποδεχθούμε τα καλά που βρήκαμε στην πόλη μας και δεν τα βελτιώσουμε.
– Δεν πατήσατε, επομένως, εσείς το κουμπί για την ψηφιοποίηση της πόλης;
– Η ιδέα να χρησιμοποιήσουμε την καινοτομία και την τεχνολογία ξεκίνησε από τον Μιχάλη Ταμήλο, ο οποίος δημιούργησε την «e-Trikala» αναπτυξιακή του δήμου. Από εκεί έγινε η αρχή. Αποδείχθηκε ότι υπάρχουν πόλεις που μπορούν να σκεφτούν διαφορετικά. Τότε τι κάναμε; Βάλαμε την τεχνολογία στα μέτρα των ανθρώπων της κοινωνίας. Η τεχνολογία δεν είναι προορισμός, είναι το μέσον για να ζήσουμε καλύτερα, ένα εργαλείο και μόνο. Αλίμονο αν αναλύσουμε την έξυπνη πόλη και μας μείνει ένας υπολογιστής και πέντε καλώδια. Οχι, δεν είναι αυτό. Η έξυπνη πόλη είναι νοοτροπία.
– Πού βρήκατε τα λεφτά για ένα τέτοιο εγχείρημα; Το ρωτώ διότι οι δήμαρχοι γκρινιάζουν μονίμως ότι ενώ θέλουν να κάνουν πράγματα δεν έχουν το χρήμα.
– Δεν μας κόστισε σχεδόν τίποτα! Αν ήταν κάτι που απαιτούσε χρήματα, προφανώς δεν θα το είχαμε κάνει. Αλλά τα χρήματα είναι το τελευταίο. Το θέμα είναι: Θέλεις να το κάνεις; Εχεις τη βούληση ως ομάδα να συγκρουστείς με τα κακώς κείμενα; Η κοινωνία θέλει να αλλάξει; Αν ισχύουν αυτοί οι παράγοντες, τα χρήματα βρίσκονται και είναι το μικρότερο αν θέλετε από τα εμπόδια που έχεις να αντιμετωπίσεις.
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να θέλουμε να κάνουμε την πόλη έξυπνη, βιώσιμη. Να θέλουμε π.χ. να εφαρμόσουμε την ελεγχόμενη στάθμευση εφαρμόζοντας πολιτικές φιλικές προς το ποδήλατο. Αλλιώς ας αφήσουμε τα αυτοκίνητα να παρκάρουν πάνω στα πεζοδρόμια, στις πλατείες, είναι πολύ εύκολο…
– Φαντάζομαι ότι χρειάστηκε να συγκρουστείτε με νοοτροπίες και συμφέροντα.
– Θα σας αναφέρω τρεις περιπτώσεις που ξεκινήσαμε με σύγκρουση, αλλά τα πράγματα κύλησαν όπως έπρεπε.
Η πρώτη ήταν το λεωφορείο χωρίς οδηγό, το πιο δημοφιλές. Για να κυκλοφορήσει ήθελε να έχει μια συγκεκριμένη λωρίδα, απ’ όπου έπρεπε να ξεπαρκάρουμε αυτοκίνητα. Θα πεις στον Ελληνα να μην παρκάρει κάτω από το σπίτι του; Και όμως, οι Τρικαλινοί αντέδρασαν ελάχιστα. Γιατί τους είπαμε: παιδιά, θα κρατήσει αυτό το πρότζεκτ έξι μήνες και μετά αυτή η λωρίδα θα γίνει ποδηλατόδρομος για τα παιδιά σας. Ακούσαμε λίγη μουρμούρα του τύπου «δήμαρχε, αυτά τα λεωφορεία χωρίς οδηγό θα κόψουν τη δουλειά σε οδηγούς». Απάντησα σε κάποιον που μου έστειλε ένα σχετικό email: «Αδελφέ μου, μη στέλνεις email γιατί μόλις κάποιος ταχυδρόμος έχασε τη δουλειά του». Δεύτερη, το προσφυγικό: Φεβρουάριο του 2016 σκάνε μύτη προσφυγικές ροές. Περίπου δέκα λεωφορεία από αυτές τις καραβιές που ξεκινούσαν από τον Πειραιά για να πάνε στην Ειδομένη τούς άδειασαν οι οδηγοί στα Τρίκαλα. Κάναμε έκτακτο δημοτικό συμβούλιο και ομόφωνα αποφασίσαμε να τους φιλοξενήσουμε. Σταματάμε τις αθλητικές δραστηριότητες σε ένα γυμναστήριο και ξεκινήσαμε μια πορεία με το προσφυγικό, με το οποίο δεν ήμασταν καθόλου εξοικειωμένοι είναι η αλήθεια, ούτε ενημερωμένοι. Δεν είχαμε εμείς ποτέ ροές και πρόσφυγες. Παρ’ όλα αυτά η κοινωνία, λες και ήταν έτοιμη από χρόνια, βοήθησε από την αρχή, στήριξε, ελάχιστες ήταν οι γνωστές ακραίες κραυγές. Για μένα ήταν ένα παράσημο για την κοινωνία και την πόλη μας. Διαχειριστήκαμε από κοινού μια δύσκολη κατάσταση, όταν άλλες πόλεις είδατε πώς δυσκολεύτηκαν.
Τρίτο ήταν το κάπνισμα. Πριν γίνει νόμος το αυτονόητο να μην καπνίζουμε μέσα σε χώρους, εμείς πήραμε την απόφαση ότι πρέπει το κάπνισμα να το κόψουμε σε εσωτερικούς χώρους. Και μολονότι κάποιοι νόμισαν ότι θα υπάρξει κοινωνική έκρηξη, εμείς καθίσαμε με τα μαγαζιά και κουβεντιάσαμε. Είπαμε: Παιδιά, λόγω του «Μύλου των Ξωτικών», που είναι η μεγαλύτερη χριστουγεννιάτικη γιορτή μας, είμαστε ο πρώτος οικογενειακός προορισμός στην Ελλάδα, φιλοξενούμε χιλιάδες οικογένειες. Δεν είναι δυνατόν να έρχονται οικογένειες με παιδάκια στην πόλη μας και εμείς να καπνίζουμε στα μαγαζιά. Οι καταστηματάρχες το πίστεψαν, με αρκετές γκρίνιες είναι η αλήθεια στην αρχή. Το εφαρμόσαμε δίχως «αίμα». Προφανώς επιβάλαμε και πρόστιμα, δεν γινόταν διαφορετικά, αλλά όταν στην Ελλάδα ήρθε ο αντικαπνιστικός νόμος, σε εμάς ίσχυε ήδη δύο χρόνια. Πλέον ισχύει παντού. Στους δρόμους καπνίζουν, δεν καπνίζουν όμως μέσα στα μαγαζιά. Απόλυτη επιτυχία.
«Eχω μια ωραία ιστορία που τη θυμάμαι και γελάω. Θελήσαμε να συνδυάσουμε τον πολιτισμό μας, τη μουσική μας παράδοση με την τεχνολογία. Στα έξι λεωφορεία δώσαμε τα ονόματα έξι μεγάλων Τρικαλινών της μουσικής, των Τσιτσάνη, Βίρβου, Καλδάρα, Σαμολαδά, Μητροπάνου, Κολοκοτρώνη. Σκεφτήκαμε ότι θα ήταν ωραίο, στη διαδρομή οι επιβάτες να ακούν και τραγούδια των αντίστοιχων δημιουργών. Πρώτη μέρα στο λεωφορείο του Μητροπάνου: υπήρχε ο φόβος λόγω του ότι δεν είχε οδηγό και ταυτόχρονα από τα μεγάφωνα του λεωφορείου ακουγόταν το τραγούδι “Ο Χάρος βγήκε παγανιά”. Υπήρξε αναστάτωση. Με παίρνει έντρομος ο συντονιστής και μου λέει: “Δήμαρχε, τι κάνουμε, έχουν πανικοβληθεί με αυτό το τραγούδι”. Του λέω “κόψ’ το και συνεχίζουμε”! Μια και ο λόγος για τον Τσιτσάνη, σύντομα θα εγκαινιαστεί το μουσείο του, στις παλιές φυλακές Τρικάλων, τις οποίες μετατρέψαμε σε χώρο πολιτισμού».
Συναντηθήκαμε στη Θεσσαλονίκη, όπου βρέθηκε για τη συνεδρίαση της ΚΕΔΕ της οποίας είναι πρόεδρος. Παθιασμένος ραδιοφωνατζής, λειτουργεί από έφηβος δύο δικούς του ραδιοφωνικούς σταθμούς και μπήκε στους ηλεκτρολόγους μηχανολόγους του Πολυτεχνείου για να κατανοήσει καλύτερα την επικοινωνία μέσω ραδιοκυμάτων!
Η συζήτηση έγινε στον «Ζύθο Ντορέ», απέναντι από τον Λευκό Πύργο, απογευματάκι. Ηπιαμε από μία μπίρα, «κανονική» εκείνος, άνευ αλκοόλ εγώ. Αλλιώς είχε ονειρευτεί το «μενού», όπως μου είπε: Στα Τρίκαλα με «έξυπνα» τσίπουρα, τυριά, και κοψίδια. Επιφυλάχτηκε να ανταποδώσει. Την έβγαλα φθηνά, με μόλις 8,5 ευρώ.
Φωτ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ
