ΧΑΡΟΚΟΠΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ PhD, MSc*
Η πανδημία καλά κρατεί και τα ερωτήματα που τίθενται στην επιστημονική κοινότητα παγκοσμίως αφορούν, ποιες είναι οι ενδεδειγμένες μέθοδοι οι οποίες θα δώσουν ένα τέλος στη τωρινή παγκόσμια υγειονομική κρίση . Το σημερινό άρθρο έχει σκοπό να πληροφορήσει το κοινό για το πώς τέλειωσαν παρελθούσες πανδημίες και τα κοινά χαρακτηριστικά τα όποια είχαν με την σημερινή πανδημία.
1.Βουβωνική πανώλη – <Ο Μαύρος θάνατος>
Η αιτιολογία της ήταν το βακτήριο yersinia pestis . Ο κύριος τρόπος μετάδοσης της νόσου στον άνθρωπο ήταν με το τσίμπημα από μολυσμένους ψύλλους(ενδιάμεσο ξενιστής) που παρασιτούσαν σε αρουραίους (κύριος ξενιστής) . Μεταδιδόταν εύκολα και γρήγορα με άμεση ή έμμεση επαφή, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις πνευμονικής εντόπισης, οπότε μεταδίδoταν και με τα σταγονίδια. Η παλαιότερη αναφορά βουβωνικής πανώλης αναφέρεται στην εποχή του Ιουστινιανού (541μ.χ ) και σε παγκόσμια κλίμακα η πανδημία κατά την διάρκεια του ύστερου Μεσαίωνα(1346-1353 μ.χ) προκάλεσε τον θάνατο σε περισσότερα από 100εκ ανθρώπους. Οι κακές συνθήκες υγιεινής των πόλεων το ανύπαρκτο αποχετευτικό δίκτυο η φτώχεια και ο μεγάλος συνωστισμός, συνέβαλαν στη γρήγορη εξάπλωση και μεγάλη θνητότητα της νόσου.
Πιθανολογείται ότι η πανδημία τέθηκε υπό έλεγχο με την χρήση αυστηρής καραντίνας και μεταξύ των άλλων, βελτίωσης της ατομικής υγιεινής. Σήμερα κρούσματα βουβωνικής πανώλης αναφέρονται στη Μογγολία και υπάρχει η κατάλληλη θεραπεία γι’ αυτήν.
Μεταδιδόταν από άνθρωπο σε άνθρωπό με σταγονίδια ή ιδρώτα από τον ιό variola minor –major και ήταν από τις πιο καταστροφικές και θανατηφόρες πανδημίες.
Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ προκάλεσε τον θάνατο σε περισσοτέρους από 350 εκ ανθρώπους από το 1520 έως το 1977 οπού και εφευρέθηκε το εμβόλιο με αποτέλεσμα την πλήρη εκρίζωση της σήμερα.
Επιδημίες της νόσου έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα από το 1817. Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ έχουν πεθάνει περισσότεροι από 100εκ άτομα μέχρι σήμερα.
Η εντεροτοξίνη του βακτηρίου δονάκιο της χολέρας είναι υπεύθυνη για την νόσο προκαλώντας οξύ διαρροϊκό σύνδρομο και μεταδίδεται από μολυσμένο νερό και τροφές. Είναι συχνή μέχρι και σήμερα στις αναπτυσσόμενες χώρες και σκοτώνει 40.000-140.000 άτομα κάθε χρόνο.
Η χλωρίωση του νερού και η βελτίωση των αποχετευτικών-υδραυλικών συστημάτων,(πρωτογενής πρόληψη) είναι αυτά που συμβάλλουν στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου.O εμβολιασμός είναι απαραίτητος για ταξιδιώτες σε χώρες με υψηλή επίπτωση της νόσου.
Η πανδημία της Ισπανικής γρίπης ήταν η πρώτη του 20 ου αιώνα και οφειλόταν στον ιό της γρίπης H1N1, ο οποίος μεταπήδησε από τα πτηνά στον άνθρωπο.
Προκάλεσε τον θάνατο σε περισσοτέρους από 50 εκ ανθρώπους σε παγκόσμια κλίμακα. Θεωρείται ότι η μεγάλη θνητότητα της επήλθε γιατί τα μέτρα αποστασιοποίησης, καραντίνας, χρήσης απολυμαντικών και μάσκας καθώς και οι περιορισμοί στα μέσα μαζικής μεταφοράς εφαρμόστηκαν με ανορθολογικό τρόπο από κράτος σε κράτος. Η έλλειψη από κοινού αντιμετώπισης των κρατών οδήγησε σε τραγικά αποτελέσματα μέσω της ανεξέλεγκτης μετάδοσης του ιού.
Σήμερα ο ετήσιος εμβολιασμός προστατεύει αποτελεσματικά από την εποχιακή γρίπη, όπου η θνητότητα έχει μειωθεί παγκοσμίως σε 290 000-650 00 ετησίως.
Η νόσοςAIDS από τον ιό ΗΙV θεωρείται συνεχής απειλή διότι η μακρά διάρκεια επώασης και ο ασυμπτωματικός χαρακτήρας της για μεγάλο χρονικό διάστημα στα άτομα τα οποία έχουν μολυνθεί, αποτελούν ένα μόνιμο κίνδυνο στη παγκόσμια κοινότητα. Μεταδίδεται με την σεξουαλική επαφή, μετάγγιση , και χρήση κοινών βελονών υγρών και μετάγγισης και παρά την μεγάλη πρόοδο στη πρωτογενή πρόληψη της νόσου ( χρήση προφυλακτικών , βελόνες μιας χρήσης) και την ειδική θεραπευτική αγωγή το έτος 2019 προκάλεσε 690.000 σε μέσο όρο θανάτους παγκοσμίως σε σχέση με 1.7 εκ θανάτους το έτος 2004.
Ο Sars-Cov-2 όπως γνωρίζουμε έχει κοινή καταγωγή με τον κορωνοϊό SARS, οπού προκάλεσε επιδημία το 2003 (800 θανάτους). Η νόσος covid-19 σχετιζόμενη με τον παραπάνω ιό είναι πρωτόγνωρη και μοναδική διότι προκαλεί ένα εύρος συμπτωμάτων- από κανένα σύμπτωμα μέχρι θανατηφόρα λοίμωξη. Επίσης έχει υψηλή μεταδοτικότητα τόσο από συμπτωματικούς φορείς όσο και από φορείς κατά τη φάση επώασης του ιού (προ συμπτωματικό στάδιο). Έχουν προκληθεί περισσότεροι από 2.5 εκ θανάτους μέχρι σήμερα με αυξητική τάση.
Συγκριτικά με άλλες πανδημίες στο παρελθόν , η άνευ προηγουμένου συνεργασία επιστημόνων, ερευνητικών πανεπιστημιακών εργαστήριων, οργανισμών και φαρμακευτικών εταιρειών σε παγκόσμιο επίπεδο την ανακάλυψη, παραγωγή και χορήγηση ασφαλών και αποτελεσματικών εμβολίων, είναι εκείνα τα οποία θα αποτελέσουν την υγειονομική προστασία σε συνδυασμό πάντα με υγειονομικά μέτρα πρωτογενούς πρόληψης ( υγιεινή χεριών, μάσκα , ενδελεχής ιχνηλατιση – καραντίνα) έως ότου έχουμε την ειδική φαρμακευτική αγωγή για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση της νόσου.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι η αποψίλωση και καταστροφή δασικών οικοσυστημάτων ( π.χ 1% αύξηση της ελονοσίας σε περιοχές οπού καταστρέφονται 1.4% δασικών οικοσυστημάτων) μειώνουν την βιοποικιλότητα, αυξάνουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα επιδρώντας στην κλιματική αλλαγή αλλά επιδρούν και στο φορτίο και την ανακατανομή των λοιμωδών νοσημάτων στον πληθυσμό. Με αποτέλεσμα αύξηση μεταφοράς νέων υιικών φορτίων σε οικόσιτα ζώα, και ανθρώπους όπου δεν υπάρχει ανοσιακη μνήμη .
Επιλεγμένη Βιβλιογραφία:
Ο ΧΑΡΟΚΟΠΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ PhD, MSc είναι
Πνευμονολόγος-Υπνολογος
Σ. Διευθυντής Πνευμονολογικής Κλινικής Γ.Ν. Τρικάλων
Υπεύθυνος Μονάδας Covid-19
