Μ​​ερικές λεπτομέρειες της απόφασης του Eurogroup της 15 Ιουνίου σχετικά με το χρέος πέρασαν απαρατήρητες. Στην εισήγηση του ESM στο Eurogroup Δεκεμβρίου 2016 προεβλέποντο  (α) η ανάληψη από τον ESM των δανείων του EFSF (με ταυτόχρονη μείωση επιτοκίου και επιμήκυνση) και  (β) η χρήση των επιστροφών κερδών από τα ομόλογα που διακρατεί η ΕΚΤ για τη χρηματοδότηση ανταλλαγών χρέους. Στην τελευταία απόφαση δεν αναφέρεται καν το ενδεχόμενο μεταφοράς χρέους στον ESM, τα δε κέρδη των ομολόγων ΕΚΤ, με μια θολή διατύπωση, θα αποδίδονται στην ελληνική κυβέρνηση από το 2017. Αυτά τα ψιλά γράμματα συνιστούν βήματα προς τα πίσω. Επίσης, δεν αποδόθηκε η δέουσα σημασία στις επαναλαμβανόμενες διαβεβαιώσεις (τις έχει προσυπογράψει ήδη από τον Μάιο 2016 η ελληνική κυβέρνηση) πως από τις (χρηματοοικονομικές) πράξεις ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους δεν θα προκύψει ζημία στις χώρες-μέλη της Ευρωζώνης – και μετόχους του ESM.

Τι σημαίνουν αυτές οι λεπτομέρειες; Πρώτον, δεν υπάρχει καμιά Μητέρα Τερέζα η οποία θα διευκολύνει το αφήγημα του Ελληνα ΥΠΟΙΚ για ευνοϊκή διευθέτηση του χρέους. Ο ESM είναι χρηματοπιστωτικός οργανισμός, υποχρεούται να ακολουθεί διεθνή πρότυπα και να προστατεύσει τόσο την πιστοληπτική του ικανότητα όσο και τους «μετόχους». Κάθε πράξη ανταλλαγής χρέους έχει κόστος και ο μόνος που μπορεί να το αναλάβει είναι η ελληνική κυβέρνηση. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε το πραγματικό κόστος του ESM στις πράξεις ανταλλαγής χρέους. Μια άσκηση παρούσας αξίας όμως, ακολουθώντας τους περιορισμούς των διεθνών προτύπων, δείχνει πως ενδεχόμενη εξαγορά των δανείων του ΔΝΤ αυξάνει το χρέος κατά περίπου 10% του υπό εξαγορά ποσού, ενώ η ανταλλαγή χρέους 25ετίας, επιτοκίου 1,8% με χρέος 40ετίας, επιτοκίου 0,8% (περίπου EFSF προς ESM) αυξάνει το σχετικό χρέος κατά περίπου 22%. Είναι χαρακτηριστική η ανταλλαγή των ομολόγων κυμαινομένου επιτοκίου με σταθερού των ελληνικών τραπεζών, στο πλαίσιο των βραχυπρόθεσμων μέτρων. Πέραν του κόστους που ανέλαβε ο ESM (σημειώνεται πως κέρδη ομολόγων ΕΚΤ του 2014 1,8 δισ. ευρώ έχουν μεταφερθεί στον ESM και δεν επιστρέφονται στην Ελλάδα κατά την τελευταία απόφαση), η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να καταβάλει περίπου 700 εκατ. στις τράπεζες. Παρά τις φαντασιώσεις διαφόρων αναλυτών, όποια διευθέτηση του χρέους προκύψει θα αυξήσει το ελληνικό χρέος – εκτός εάν βρεθεί χρηματοδότης. Δεύτερον, ως παρεπόμενο του παραπάνω, χωρίς χρηματοδότηση οι διευθετήσεις του χρέους θα είναι οριακές. Η απάλειψη οποιασδήποτε αναφοράς στην ανάληψη χρέους του EFSF ή των δανείων του ΔΝΤ δείχνει προς αυτήν την κατεύθυνση. Τρίτον, είναι προφανές πια πως η ελληνική στρατηγική της «συνολικής λύσης τώρα» μπορεί να προσφέρεται για επικοινωνιακή εκμετάλλευση, οδήγησε όμως στη χειρότερη δυνατή κατάληξη. Σε περιβάλλον αβεβαιότητος για την αποτελεσματικότητα όποιων μεταρρυθμίσεων, η ελληνική πλευρά επέδειξε υψηλά πλεονάσματα και προσέφερε προκαταβολικώς μέτρα, με αποτέλεσμα να αρθεί όποια πίεση για ουσιαστικό διακανονισμό του χρέους – πλην του νεοφιλελεύθερου ΔΝΤ!

Το ονομαστικό ελληνικό χρέος ήταν 326,5 δισ. ευρώ τον Μάρτιο 2017. Πολύ σύντομα θα ξεπεράσει τα 345 δισ. ευρώ. Εν αναμονή είναι τα περίπου 15 δισ. ευρώ των τόκων της περιόδου χάριτος που λήγει το 2022 και τα οποία προφανώς αδυνατεί να αποπληρώσει η Ελλάδα, οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του Δημοσίου (εκτιμώμενες 6,5 δισ. ευρώ, τα 2/3 αποπληρώνονται με δάνεια του ESM), το προβλεπόμενο έλλειμμα 2 δισ. ευρώ του 2017, οι εγγυήσεις του Δημοσίου, ο λογαριασμός του ΔΝΤ στην ΤτΕ.

Η ειρωνεία της τύχης των Ελλήνων είναι πως, μόνον με ανάληψη σημαντικού πρόσθετου χρέους, ώστε να χρηματοδοτηθούν ανταλλαγές, μπορεί να καθαρίσει η εικόνα για την επόμενη δεκαετία. Το πολιτικό προσωπικό, με πρώτη βεβαίως την κυβέρνηση, κρύβεται πίσω από τα υπόλοιπα του μνημονίου Τσίπρα.

Καμώνονται πως, όπως τα καρβέλια του Χριστού, μπορούν να κλείσουν όλες τις τρύπες. Δυστυχώς δεν είναι έτσι. Ακόμη και εάν συμφωνήσουν οι εταίροι, οι διευθετήσεις του χρέους θα είναι οριακές. Αν δεν το ήξερε εξαρχής, η κυβέρνηση το κατάλαβε. Γι’ αυτό και το «αφήγημα» Τσακαλώτου αντικαθίσταται από την πρόσβαση στις διεθνείς αγορές χρέους – χωρίς νταούλια και ζουρνάδες όμως. Δεδομένου ότι η Μητέρα Τερέζα δεν εμφανίζεται, θα βολευτούμε επί μερικούς μήνες με το νέο αφήγημα.

* Ο κ. Γιώργος Προκοπάκης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων, πρώην καθηγητής στο Columbia University.